Urojenia u osób starszych – zmiany w psychice seniora

 Starsza osoba widzi inne osoby, których nie ma? Tak często zaczyna się opowieść zaniepokojonej rodziny, która zauważa u seniora nietypowe zachowania, opisy sytuacji, które nigdy nie miały miejsca. Urojenia u osób starszych są zjawiskiem trudnym, budzącym lęk i bezradność zarówno u samego chorego, jak i u jego rodziny. Choć mogą wydawać się „dziwactwem wynikającym z wieku”, zazwyczaj są objawem konkretnego zaburzenia lub schorzenia. Zrozumienie, skąd się biorą i jak na nie reagować, jest niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa i komfortu osobie starszej.

Urojenia na starość – objawy

Urojenia to fałszywe przekonania, w które dana osoba wierzy niezachwianie, mimo dostępnych dowodów na ich nieprawdziwość. Nie wynikają z braku wiedzy czy naiwności – są efektem zmian w funkcjonowaniu mózgu. Senior może być przekonany, że ktoś go okrada, podsłuchuje, że wokół kręcą się obce osoby, albo że członkowie rodziny chcą zrobić mu krzywdę. Ludzie cierpiący na urojenia starcze nie tylko są nieszczęśliwi, ale często towarzyszy im również depresja. Mogą także stać się uciążliwi dla otoczenia. Często czują się zagrożeni, przez co może dochodzić nawet do kierowania agresji w stronę otoczenia. Między innymi właśnie dlatego urojenia, nawet te występujące we wczesnym stadium, trzeba leczyć.

Skąd się biorą urojenia u osób starszych?

Skąd się bierze takie zachowanie? Wraz ze starzeniem się całego organizmu, postępują również zmiany w mózgu. I chociaż ich tempo zależne jest od wielu czynników, starzenie się układu nerwowego dotyka w mniejszym bądź większym stopniu wszystkich seniorów. Ludzki umysł traci zdolność do tworzenia nowych połączeń pomiędzy neuronami, podczas gdy te, które już utworzył wcześniej przez cały czas obumierają. Można temu jednak w pewien sposób zaradzić – im bardziej człowiek rozbuduje zdolność zapamiętywania we wczesnych latach swojego życia, tym bardziej prawdopodobne jest to, że zachowa on ją do późnej starości, o ile, oczywiście będzie o nią w odpowiedni sposób dbać.

Jak zapobiegać urojeniom w wieku starczym?

W profilaktyce urojeń bardzo ważne jest ćwiczenie sprawności fizycznej i intelektualnej. Można tego dokonać nawet drobnymi gestami, jak motywowanie osoby starszej do mobilizowania się w miarę jej sił fizycznych, czy też do samodzielnego myślenia. I chociaż ten aspekt w zawodzie opiekuna jest dosyć trudny i w dużej mierze zależy od oczekiwań pracodawców, można ćwiczyć zdolność zapamiętywania np. poprzez czytanie książek starszej osobie, czy zachęcania jej do rozrywek, takich jak gra w szachy czy warcaby, zamiast do biernego siedzenia przed telewizorem. Agencja opiekunek Pflegerin24 oferuje pracownikom pełne wsparcie koordynatora, który jest dostępny całodobowo. Jeśli chcesz pomagać starszym osobom, sprawdź dostępne oferty pracy w Niemczech agencji Pflegerin24.

Rodzaje urojeń

Agresja i urojenia u osób starszych mogą przybierać bardzo różnorodne formy. Osoby starsze sądzą niekiedy, że są okradane, trute lub inwigilowane przez bliskich, przyjaciół lub różne instytucje. Takie uczucie może wywoływać poczucie zagrożenia, które z kolei będzie skutkowało agresją. Poniżej przedstawiamy kilka rodzajów urojeń, które mogą wystąpić u ludzi po 65. roku życia:

• omamy wzrokowe – towarzyszą Zespołowi Charlesa Bonneta, senior widzi wokół siebie rzeczy, których nie ma – od drobnych błysków, poprzez zwierzęta i ludzi, aż po całe pomieszczenia;
• urojenia prześladowcze – osoba starsza jest przekonana, że wszyscy są nastawieni przeciwko niej. Może to dotyczyć zarówno członków rodziny, opiekunów, lekarzy, jak i całych instytucji;
• urojenia ksobne – senior jest przekonany, że działania podejmowane przez innych ludzi skupiają się w całości na nim. Wszelkie rozmowy, gesty czy śmiechy przypadkowych osób miałyby dotyczyć właśnie jego;
• urojenia hipochondryczne – osoba starsza jest przekonana o śmiertelnej chorobie, która niszczy jego organizm, nawet jeśli badania i lekarze wykluczają takie zagrożenie.

Po wystąpieniu takich objawów rodzina często odczuwa bezradność. W podobnych sytuacjach szczególnie pomocne może być skorzystanie z profesjonalnego wsparcia. Wykwalifikowana opiekunka dla osób starszych pomoże odciążyć bliskich i zapewni zrozumienie i bezpieczeństwo pacjentowi.

Jak reagować na urojenia u osoby starszej?

Starsza osoba mówi od rzeczy a Ty nie wiesz, jak zareagować? Warto pamiętać, że urojenia nie są przejawem złej woli ani charakteru. Wynikają z zaburzeń funkcjonowania mózgu, które zniekształcają sposób postrzegania świata. Dlatego to właśnie reakcja otoczenia ma ogromne znaczenie – może albo uspokoić seniora, albo przeciwnie, nasilając lęk, doprowadzić do pogłębienia objawów. Umiejętne podejście wymaga cierpliwości, zrozumienia i zastosowania kilku zasad, dzięki którym kontakt z osobą doświadczającą urojeń stanie się bezpieczniejszy i bardziej przewidywalny.

Nie kwestionuj i nie wyśmiewaj urojeń

Kiedy senior opowiada o czymś, co z punktu widzenia osób postronnych jest zupełnie nierzeczywiste, naturalnym odruchem bywa chęć udowodnienia mu błędu. Niestety, takie podejście zwykle prowadzi do nasilenia niepokoju i poczucia zagrożenia. Osoba doświadczająca urojeń nie jest w stanie zmienić swojego przekonania na podstawie logicznych argumentów – dla niej to, co mówi, jest absolutnie prawdziwe. Dlatego, zamiast mówić: „To nieprawda, wymyślasz”, lepiej zastosować komunikaty, które okazują zrozumienie uczuć. Przykład: „Widzę, że to dla Ciebie stresujące”, „Rozumiem, że się boisz. Sprawdźmy to razem”. Taki sposób rozmowy nie potwierdza urojenia, ale też go nie neguje, dzięki czemu senior czuje się bezpieczniej.

Zapewnij poczucie bezpieczeństwa

Jednym z najważniejszych zadań opiekunów jest stworzenie atmosfery spokoju i przewidywalności. Senior, który doświadcza urojeń, często odczuwa intensywny lęk – przekonanie o czyjejś obecności w domu, kradzieży, czy spisku wobec niego sprawia, że jego organizm funkcjonuje w trybie „zagrożenia”. Dlatego ważne jest, aby rozmowa przebiegała w spokojnym tonie, bez podnoszenia głosu czy nerwowych reakcji. Pomocne bywa też delikatne dotknięcie ręki czy ramienia, jeśli senior akceptuje taki kontakt. To sygnał, że nie jest sam i że obok znajduje się ktoś życzliwy. Niezwykle ważne jest także unikanie gwałtownych ruchów oraz nagłych zmian – przewidywalne otoczenie sprzyja większemu poczuciu kontroli.

Szukaj medycznej przyczyny

Urojenia nie pojawiają się bez powodu – są objawem, którego nie wolno lekceważyć. Dlatego pierwszym krokiem powinna być konsultacja z lekarzem. Zazwyczaj zaczyna się od wizyty u lekarza rodzinnego, który może zlecić podstawowe badania: morfologię, elektrolity, badanie moczu, ocenę funkcji tarczycy czy glukozy. Często już na tym etapie udaje się wykryć odwodnienie, infekcję lub zaburzenia metaboliczne, które mogą powodować nagłe zmiany psychiczne. W razie potrzeby senior zostaje skierowany do neurologa lub psychiatry – specjalista może zlecić dokładniejsze badania, takie jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny mózgu. Bardzo istotne jest również przeanalizowanie wszystkich przyjmowanych leków – niektóre z nich mogą wywoływać lub nasilać urojenia, szczególnie jeśli senior stosuje kilka preparatów jednocześnie.

Zmiany w psychice seniora – nie wolno ich lekceważyć

Ludzka psychika, podobnie jak ciało zmienia się wraz z wiekiem. Na głowie pojawiają się siwe włosy, na twarzy zmarszczki. U osób starszych mogą pojawić się także urojenia. Podobnie jak innych problemów ze zdrowiem nie należy ich lekceważyć. Pacjenta należy wspierać – jeśli zachodzi taka konieczność umówić go do lekarza specjalisty. Dzięki temu życie, zarówno jego, jak i członków jego rodziny, może stać się znacznie prostsze. Zmiany w psychice seniora są nieuniknione, ale jako opiekun osoby starszej możesz zadbać o to, aby były one jak najmniej uciążliwe dla każdego.

Zaktualizowano: 17.11.2025 14:11